صفحه محصول - پروپوزال تاثیر روابط اسرائیل و جمهوری آذربایجان بر امنیت ملی ایران

پروپوزال تاثیر روابط اسرائیل و جمهوری آذربایجان بر امنیت ملی ایران (docx) 1 صفحه

دسته بندی : تحقیق

نوع فایل : Word (.docx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )

تعداد صفحات: 1 صفحه

قسمتی از متن Word (.docx) :

بسم الله الرحمن الرحیم دانشگاه علامه طباطبایی دانشکده حقوق وعلوم سیاسی رساله کارشناسی ارشد رشته علوم سیاسی گرایش روابط بین الملل روابط اسرائیل و جمهوری آذربایجان و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران نگارش صنم عزیزی استاد راهنما دکتر اصغر جعفری ولدانی استاد مشاور دکتر مرتضی نور محمدی استاد داور دکتر طباطبایی تقدیم به تمام آزادی خواهان جهان و انسان های دربند نژاد پرستی.... چکیده پیشرفت‌های جدید صورت گرفته در عرصة تکنولوژی های نظامی سبب توجه مضاعف نسبت به مقولة امنیت گردیده است، ومفهوم امنیت نرم در کنار مفهوم قدیمی امنیت سخت مورد توجه قرار گرفته است. باید توجه کردتهدیدات امنیتی و پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینة تکنولوژی زمانی خطر ساز تر می شوند که دو کشور دارای مرزهای مشترک بوده ویا دارای دشمنی استراتژیک و ایدئولوژیک نیز باشند. روابط دو کشور جمهوری آذربایجان وایران به دلیل داشتن مرزهای مشترک و نیز دشمنی استراتژیک و ایدئولوژیک ایران و اسرائیل بسیار مهم می باشد. روابط نزدیک دو کشور اسرائیل و جمهوری آذربایجان با توجه به دشمنی استراتژیکی و ایدئولوژیکی ایران و اسرائیل، باعث تهدید امنیت سیاسی، اقتصادی، نظامی ایران می‌گردد. بررسی ابعاد این روابط و خاطرات حاصل از آن جهت مقابله با آن از ضروریات امنیت ملی کشور می‌باشد. مفاهیم کلیدی: امنیت، امنیت نظامی، امنیت سیاسی، امنیت اقتصادی، اسرائیل، جمهوری آذربایجان، ژئوپولیتیک. فهرست مطالب فصل 1 : کلیات 1-1 بیان مسئله.................................................................................................................................................................1 2-1 ضرورت و اهمیت موضوع........................................................................................................................................2 3-1 ادبیات پژوهش..........................................................................................................................................................3 4-1 هدف پژوهش............................................................................................................................................................4 5-1 پرسش اصلی...............................................................................................................................................................4 6-1 فرضیۀ اصلی...............................................................................................................................................................4 7-1 تعریف عملیاتی متغیرها..........................................................................................................................................4 8-1 مفاهیم اصلی..............................................................................................................................................................5 1-8-1 امنیت......................................................................................................................................................................5 2-8-1 منافع ملی...............................................................................................................................................................5 3-8-1 هویت.......................................................................................................................................................................5 4-8-1 ژئوپولیتیک.............................................................................................................................................................6 5-8-1 امنیت سیاسی........................................................................................................................................................6 6-8-1 امنیت اقتصادی......................................................................................................................................................7 7-8-1 امنیت نظامی..........................................................................................................................................................7 9-1 روش جمع آوری داده ها........................................................................................................................................8 10-1 روش تحقیق..........................................................................................................................................................8 11-1 سازمان دهی پژوهش..........................................................................................................................................9 فصل 2: چارچوب نظری 1-2 مقدمه.....................................................................................................................................................................12 2-2 مفهوم امنیت........................................................................................................................................................12 3-2 ابعاد امنیت............................................................................................................................................................14 4-2 تحول مفهوم امنیت...........................................................................................................................................15 5-2 نظریة رئالیسم.....................................................................................................................................................16 6-2 نئورئالیسم.............................................................................................................................................................17 1-6-2 گزاره های نئو رئالیستی...............................................................................................................................19 2-6-2 مفاهیم کلیدی نئورئالیسم..........................................................................................................................20 1-2-6-2 موازنة قوا...................................................................................................................................................20 2-2-6-2 دستاورد نسبی.........................................................................................................................................20 3-2-6-2 ضرورت هژمون......................................................................................................................................21 7-2 نئورئالیسم تدافعی..........................................................................................................................................21 1-7-2 مجاورت.......................................................................................................................................................22 2-7-2 قدرت تهاجمی..........................................................................................................................................22 3-7-2 نیات تهاجمی...........................................................................................................................................23 8-2 مهم‌ترین مفروضات نئورئالیسم تدافعی...................................................................................................23 1-8-2 معظلة امنیت.........................................................................................................................................23 2-8-2 ساختار ظریف قدرت..........................................................................................................................23 3-8-2 برداشت‌های ذهنی رهبران...............................................................................................................23 4-8-2 عرصه سیاست داخلی......................................................................................................................23 9-2 امنیت در سطح منطقه‌ای..................................................................................................................24 10-2 جمع بندی.......................................................................................................................................25 فصل 3 :موقعیت اقتصادی و سیاسی اسرائیل و جمهوری آذربایجان 1-3 مقدمه.................................................................................................................................................28 2-3 موقعیت ژئوپولیتیک جمهوری آذربایجان................................................................................28 3-3 موقعیت اقتصادی جمهوری‌آذربایجان......................................................................................30 4-3 سرمایه‌های خارجی.......................................................................................................................33 5-3 اولویت‌های سیاست خارجی........................................................................................................34 6-3 مختصات کشور اسراییل...............................................................................................................34 7-3 اقتصاد..............................................................................................................................................35 8-3 نیروهای مسلح.................................................................................................................................36 9-3 بررسی اهداف حضور سیاسی و اقتصادی اسراییل در جمهوری آذربایجان........................37 1-9-3 عامل اقتصادی..............................................................................................................................38 2-9-3 اقدامات اقتصادی اسرائیل در جمهوری آذربایجان.................................................................40 3-9-3 دلایل حضور اسرائیل در آذربایجان از بعد سیاسی................................................................42 4-9-3 ابزارهای گسترش نفوذ اسرائیل در جمهوری آذربایجان.......................................................43 5-9-3 ابزارهای اسرائیل در آذربایجان...................................................................................................43 6-9- 3 اهداف آذربایجان از گسترش روابط سیاسی و اقتصادی با اسرائیل..................................45 10- 3 جمع بندی .....................................................................................................................................48 فصل4: مناسبات امنیتی – نظامی اسرائیل وجمهوری آذربایجان 1-4 مقدمه..................................................................................................................................................51 2-4 اصول و مبانی سیاست خارجی اسرائیل.........................................................................................51 3-4 دکترین نظامی- استراتژیک جمهوری آذربایجان ........................................................................53 4-4 همکاری های امنیتی-نظامی اسرائیل و جمهوری آذربایجان.....................................................55 5-4 اهداف استراتژیک جمهوری آذربایجان از ایجاد رابطه با اسرائیل.............................................57 6-4 اهداف امنیتی طرفی...........................................................................................................................58 جمع بندی....................................................................................................................................................60 فصل5: تاثیر همکاری های سیاسی، اقتصادی، امنیتی، اسرائیل و آذربایجان بر امنیت ملی ایران 1-5 مقدمه....................................................................................................................................................65 2-5 ابعاد امنیت ملی ایران.......................................................................................................................69 3-5 امنیت ملی...........................................................................................................................................69 4-5 تاثیر همکاری های اسرائیل و آذربایجان بر امنیت اقتصادی ایران.........................................70 5-5 تاثیر همکاری های اسرائیل و آذربایجان بر امنیت سیاسی ایران...........................................74 6-5 تاثیر همکاری های اسرائیل و آذربایجان بر امنیت نظامی ایران.............................................77 7-5 جمع بندی..........................................................................................................................................84 نتیجه گیری.................................................................................................................................................86 منابع.............................................................................................................................................................94 فصل اول‌ کلیات پژوهش 1-1. بیان مسئله در عرصۀ روابط بین الملل که مفهوم خودیاری بر آن حاکم است، یکی از مهم ترین مسائل زندگی بشر در سطح داخلی و بین المللی مقولۀ امنیت می‌باشد؛ این امر در بین کشورهای مختلف با توجه به توانایی های نظامی، اقتصادی، فرهنگی، و سیاسی، تکنولوژیکی و.. متغیراست. کشوری که دارای مقادیر بالایی از قدرت می‌باشد، قادر است تا در صورت تمایل نا‌امنی بیشتری برای سایر کشورها ایجاد کند و و بر عکس همین مطلب نیز صادق است. بحث امنیت و منافع ملی در ارتباط با کشورهایی که در همجواری هم قرار می‌گیرند و دارای مرزهای مشترک و، تاریخ مشترک، اقوام مشترک و.. هستند، حساس تر می‌باشد؛ چرا که به علت وجود این مسائل هر کنش و واکنشی ممکن است تصوری منفی در کشور مقابل ایجاد کرده و امنیت هر دو کشور را به خطر بیاندازد. منطقة قفقاز جنوبی به دلیل وجود عوامل گوناگون یک منطقة نفوذپذیر تلقی شده است، منابع غنی انرژی در جمهوری‌آذربایجان، بحران خونین قره باغ، جنگ روسیه و گرجستان و بی‌ثباتی ناشی از آن در اورآسیا، از عوامل عمده‌ای هستند که منجر به شکل گیری معادلات امنیتی و دسته‌بندی‌های گوناگون با شرکت کشور‌های این منطقه و بازیگران و کشورهای فرامنطقه‌ای شده‌اند. کشور ایران به دلیل دارا بودن مرز مشترک با جمهوری‌آذربایجان و ارمنستان کشوری محسوب می‌شود که امکان دسترسی بحران های این منطقه به آن وجود دارد. به دلیل روابط سنتی روسیه و ارمنستان، آمریکا و ترکیه با همکاری جمهوری‌آذربایجان و گرجستان، اقدام به حذف ایران از مسیرهای انتقال انرژی نموده و جمهوری اسلامی ایران را به کشوری با توان تاثیرگذاری اندک در این منطقه تبدیل نموده‌اند. رقابت قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، پتانسیل تهدید قومی در ایران و رژیم حقوقی دریای خزر از مهم‌ترین تحولات اثر گذار بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در این منطقه می‌باشد با توجه به مباحث مطرح شده، در سطح بین الملل کشورها در همگرایی یا واگرایی با هم دارای منافعی اعم از مادی و یا غیر مادی می باشند، و براساس آن اقدام به دوستی و یا دشمنی با دیگری می کنند. از اینجا به بحث اصلی این رساله که بررسی روابط اسراییل و آذربایجان و تاثیر آن بر امنیت ملی ایران می باشد میرسیم. اسراییل یک کشور طرد شده در میان کشورهای عربی می‌باشد، با توجه با این مسئله و نیز نیاز این کشور به نفت، و نیز با توجه به تفاوت ایدوئولوژیکی و دشمنی با ایران ضروری به نظر می‌رسد تا این کشور بتواند با کشوری ارتباط برقرار کند تا فشار این عوامل کم تر شود، برای این امر آذربایجان شاید بهترین گزینه باشد، چراکه این کشور نیز خود برای پیشرفت و رسیدن به شکوفایی به کمک های تسلیحاتی و اقتصادی کشور اسرائیل نیازمند می‌باشد. آذربایجان بر سر مسئلۀ قره باغ با ارمنستان بر سر مناقشه می‌باشد، و باتوجه به اینکه ارمنستان یک کشور مسیحی می‌باشد و این خود وجه اشتراکی برای هم سویی با غرب برای این کشور است، در نتیجه آذربایجان این امکان را دارد که با نزدیکی به اسراییل که خود دوست و متحد آمریکا می‌باشد از شک و شبهۀ دشمنی با مسیحیت رهایی یافته و به نوعی مسیر پیشرفت را برای خود را هموار کند. مشکلاتی که جمهوری آذربایجان با ایران دارا می‌باشد مانند بحث قومیت ترک و فارس، مسئلۀ آذربایجان بزرگ، نوع جهت گیری ایران در مسئلۀ قره باغ، بحث حقوقی و سیاسی دریای خزر، سطح روابط ایران و ارمنستان به عنوان دشمن آذربایجان از جمله مسائلی می باشند که باعث نزدیکی هرچه بیشتر آذربایجان و اسراییل می‌گردد؛ هردو کشور با توجه به منافعی که برای آن ها قابل تصور است اقدام به برقراری روابط کرده و سعی در تامین نیازهایشان می‌کنند. اما باید توجه نمود که دو کشور ایران و آذربایجان دارای مرزهای مشترک می‌باشند؛ و نزدیکی این دو کشور به هم ممکن است خطرات بسیاری برای ایران هم در سطح داخلی و هم در سطح روابط دوکشور ایران و آذربایجان داشته باشد؛ به عنوان مثال تاسیس پایگاه‌های نظامی اسراییل در خاک آذربایجان، جاسوسی‌های صورت گرفته در مرزهای ایران و یا کمک‌های نظامی که از طریق اسراییل به آذربایجان داده می‌شود می‌تواند امنیت ایران را در نزدیک‌ترین نقاط کشور به خطر بیاندازد. باید توجه کرد که دوکشور ایران و اذربایجان نسبت به اسراییل و اذربایجان از پتانسیل بالای نزدیکی به‌هم برخوردار می‌باشند، اما این پتانسیل‌ها نیاز به توجه بیش‌تر دوکشور دارد. 2-1. ضرورت و اهمیت موضوع آذربایجان از دوبعد سیاسی و اقتصادی دارای اهمیت بسزایی می‌باشد؛ بعد اقتصادی ناظر بر وجود نفت در این منطقه و نیاز اسراییل به منابع نفت با توجه به دشمنی با کشورهای عربی می‌باشد. از لحاظ سیاسی نیز وجود بی‌ثباتی‌ها و این‌که این کشور دارای تاریخ و هویت مشترک با ترک‌های ایران می‌باشد، روابط نزدیک با کشوری که از لحاظ استراتژیک دشمن ایران تلقی می‌شود، موجبات تهدید امنیتی و سیاسی را فراهم می‌کند. ضرورت این بحث زمانی آشکار می‌شود که، یکی از مهم‌ترین دغدغۀ کشورها در سطح بین الملل و داخلی تامین امنیت می‌باشد؛ روابط نزدیک اسراییل و جمهوری آذربایجان و برقراری روابط اقتصادی، سیاسی، نظامی، با توجه به نزدیکی ژئوپولیتیکی ایران و آذریجان و دشمنی ایران و اسراییل، می‌تواند امنیت ملی ایران را به خطر بیاندازد. همچنین علاقۀ شخصی اینجانب از دیگر دلایل نوشتن این موضوع می‌باشد. 3-1. ادبیات پژوهش در این زمینه رساله‌ای توسط آقای "محمود چرم زاده" در سال 1381 نوشته شده است؛ این متن تاثیر روابط ایالات متحدۀ آمریکا و جمهوری آذربایجان بر امنیت نظامی و اقتصادی ایران را بررسی می کند، که سیاست مهار ایران در منطقه به عنوان مهم‌ترین رویداد دهۀ قرن بیستم، توسط آمریکا پی گیری می‌گردد.(محمود چرم زاده، 1381) این پژوهش می‌خواهد تهدیدهای ناشی از روابط دوجانبۀ باکو-واشنگتن برای ایران را مورد بررسی قرار دهد. پایان نامۀ حضور اسراییل در قفقاز و تاثیر آن بر امنیت ملی ایران نیز توسط آقای "افشین متقی دستنائی" در سال 86 نوشته شده است؛ که ضمن اشاره به ویژگی‌ها و اهمیت منطقۀ قفقاز به حضور اسراییل در قفقاز جنوبی، و در یک بخش کوتاه یک صفحه‌ای به روابط اسراییل و آذربایجان اشاره گردیده است که بسیار مختصر می‌باشد؛ و البته بیشتر تاکید این قسمت بر ابعاد امنیت نظامی می‌باشد. (افشین متقی دستنائی، 1386) در صورتی که من سعی نمودم به صورت مفصل تمام ابعاد امنیت و تاثیرات سیاسی، اقتصادی، نظامی این روابط بر امنیت ایران بررسی گردد. مقاله‌هایی نیز وجود دارد که از جهاتی با این موضوع قرابت دارند و در زیر به آن‌ها اشاره می‌گردد. مقاله‌ای توسط رسول افضلی، مصطفی رشیدی، افشین متقی به نام تحلیل ساختار ژئوپولیتیکی حاکم بر روابط دو جانبۀ ایران و جمهوری‌آذربایجان از سال 1991 تا 2010 با رویکرد جغرافیای بر‌ساخت گرایی نوشته شده؛ اشاره شده با وجود ظرفیت‌های فراوان برای افزایش همکاری سطح روابط پایین بوده است. (رسول افضلی ودیگران، 1391) مقالۀ چگونگی تغییر روابط امنیتی شدۀ ایران و جمهوری آذربایجان توسط الهه کولایی و قاسم اصولی تدوین شده است؛ این متن عامل اصلی تنش در روابط ایران و آذربایجان را هویت می‌داند، و تحلیل‌های صورت گرفته براساس سازه انگاری می‌باشد.(الهه کولایی، قاسم اصولی، 1390) مقالۀ ژنوم‌های ژئوپولیتیکی موثر بر سیاست‌خارجی ایران و جمهوری‌آذربایجان توسط محسن خلیلی، جهانگیر حیدری، هادی صیادی، حسین اصغری ثانی، نوشته شده و اشاره می‌کند به دلیل هم‌جواری ژئوپولیتیکی آذربایجان وایران، این کشور برای ایران دارای اهمیت اقتصادی و ژئوپولیتیکی و امنیتی می‌باشد.( محسن خلیلی، 1390) بزانیس لدول مقاله‌ای با نام بررسی روابط استراتژیک اسرائیل و جمهوری آذربایجان را تدوین نموده است، در این مقاله به زمینه‌های برقراری رابطه، مزیت‌های نسبی به صورت مختصر اشاره شده است، اما به تاثیرات این روابط، بر امنیت ملی ایران اشاره‌ای نشده است. (بزانیس لدول، 1391) در این زمینه کتاب‌هایی نیز وجود داشت که البته فقط امکان این بود یک سری مشخصات کلی کشورها را از آن پیدا نمود به طور مثال کتاب: ژئوپولیتیک قفقاز و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به مختصات کلی منطقة قفقاز قابلیت‌ها و ظرفیت‌های این منطقه اشاره دارد که برای این رساله بسیار ضروری بود، اما بخش مربوط به اذربایجان بسیار مختصر بود و به بحث اصلی این رساله یعنی تاثیر این روابط بر امنیت ایران پرداخته نشده بود.(محمد حسن افشردی، 1381) در زمینة مقالات انگلیسی و تورکی( اینجانب به زبان تورکی استانبولی مسلط می‌باشم) منابع غنی‌تر بودند، چراکه بخاطر روابط حسنة ترکیه و اسرائیل اطلاعات خوبی در مقالات ترکیه‌ای خصوصاً در قسمت نظامی و امنیتی وجود داشت. بخاطر همین مسئله بیش‌تر داده‌ها و آمارها از منابع ترکیه‌ای استخراج شده است. از جمله مقالات ترکی در این زمینه ( معادل فارسی آن‌ها) چارچوب‌های فهم سیاست‌های اسرائیل(Ufuk UlutaŞ,2010) می‌باشد،که در این مقاله به وضوح می‌توان سیاست‌های این کشور در منطقة قفقاز را مشاهده نمود. یا مقالة اتحاد آذربایجان و اسرائیل و ایران(mahir khalifa zade, 2013) از جمله مقالات بسیار خوب در این زمینه است که اطالاعات به روز خوبی در این زمینه در اختیار بنده گذاشت و بیشتر آمارهای نظامی از این منبع استخراج شد. 4-1. هدف پژوهش اصلی‌ترین هدف، واکاوی دلایل برقراری روابط میان اسراییل و آذربایجان ( با وجود ظرفیت‌های بسیار نزدیکی روابط میان ایران و آذربایجان) و تاثیر این روابط بر امنیت ملی ایران می‌باشد. 5-1. پرسش اصلی روابط اسراییل و جمهوری آذربایجان چگونه بر امنیت ملی ایران تاثیر می گذارد؟ 6-1. فرضیۀ اصلی اسراییل از طریق گسترش نفوذ نظامی، امنیتی، اقتصادی در آذربایجان امنیت ایران را به مخاطره انداخته است. 7-1. تعریف عملیاتی متغیرها متغیر مستقل: گسترش نفوذ نظامی، امنیتی و اقتصادی اسراییل در آذربایجان متغیر وابسته: امنیت ملی ایران 8-1. مفاهیم اصلی 1-8-1. امنیت این واژه اصطلاحی است به معنای فقدان تهدید نسبت به ارزش‌های کمیاب( امنیت می تواند مطلق باشد) به عبارت دیگر می‌توان گفت آزادی از همۀ تهدیدها معادل کامل امنیت است. برعکس در یک سیستم کاملاً تهدید آفرین روابط به بد اندیشی نزدیک می‌شود. از نظر تجربی امنیت امری نسبی می‌باشد. در صورتی که امنیت ملی گفته شود بدین معنا است که ملتی فارغ از تهدید از دست دادن تمام یا بخشی از جمعیت، دارایی یا خاک خود به سر برد. (بابایی، 1383: 31) 2-8-1. منافع ملی هدف بنیادین و عامل تعیین کننده نهایی است که تصمیم گیرندگان یک دولت را در تعیین سیاست خارجی راهنمایی می‌کند. منافع ملی یک دولت نوعاً استنباطی بسیار کلی و عام از عناصری است که حیاتی‌ترین نیازهای آن دولت را تشکیل می‌دهند. این عناصر در بر گیرندۀ حفاظت از خود، استقلال، یکپارچگی سرزمینی، امنیت نظامی و رفاه اقتصادی‌اند. در کار ویژه‌های یک دولت یک نفع به تنهایی جنبۀ مسلط پیدا نمی‌کند، به همین دلیل درست‌تر آن است که این مفهوم را به حالت جمع و به صورت منافع ملی به کار بریم. (جک.سی.پلانو-اولتون، 1376: 40) مفهوم منافع ملی به صورت ثابت ترین عنصر در فرآیند سیاست گذاری خارجی می‌باشد، ین مفهوم به عنوان چراغ راهنما در خدمت سیاست‌گذاران قرار دارد. 3-8-1. هویت اگرچه اصطلاح هویت تاریخی طولانی دارد ، اما در قرن بیستم بود که کاربرد عمومی یافت. (گوردون مارشال، 1388: 30) با توجه به نحله های مختلف فکری تفسیرهای متفاوتی از هویت ارائه می‌شود ، این اصطلاح به شکلی گسترده و آزادانه به درک یک فرد از خویشتن و احساسات و افکار یک فرد در مورد خودش اطلاق می‌شود. (گوردون مارشال، 1388: 21) 4-8-1. ژئوپولیتیک ژئوپولیتیک( جغرافیای سیاسی) مطالعة روابط و کشمکش‌های بین‌المللی از دیدگاه جغرافیایی است. براساس این تعریف موقعیت، مسافت و چگونگی توزیع منابع انسانی و طبیعی تاثیرات قابل توجهی بر روابط بین‌الملل دارند.جغرافیا دارای دو شاخة اصلی است: جرافیای طبیعی و جغرافیای انسانی. جغرافیای طبیعی موقعیت و توزیع جنبه‌های سیستم‌های طبیعی مانند آب و هوا و پوشش گیاهی مناطق مختلف و اقلیم‌ها، علل پیدایش عوارض سطح زمین و شناخت روابط فیزیکی بین‌ آن‌ها را مورد توجه قرار می‌دهد.، جغرافیای انسانی، فرهننگ‌ها، تمدن‌ها و گستردگی آن‌ها را مورد توجه خود دارد، ژئوپولیتیک زیر مجموعه‌ای از جغرافیای انسانی است. 5-8-1. امنیت سیاسی براساس رهیافت نخبگان علوم سیاسی و روابط بین‌الملل سیاست اعلی یا سخت شامل مقوله‌های نظامی، امنیتی، سیاسی می‌گردد و این سیاست نسبت به سیاست سفلی یا سیاست نرم که مشتمل بر موضوعات اقتصادی، فنی، فرهنگی، و زیست‌محیطی می‌گردد، از اهمیت بیشتری برخوردار است. بسیاری معتقدند امنیت سیاسی بر مبنای برونداد سیاست‌گذاری نخبه‌های سیاسی ـ امنیتی هرکشور تعیین می‌گردد که فضای تعامل مابین دولت‌ها را شکل می‌دهد. امنیت سیاسی یک مقولة بسیار قابل توجه در ارتقای امنیت ومنافع ملی کشورهای مختلف می‌باشد. این امر به خصوص در میان کشورهایی که دارای مرزهای مشترک، قومیت مشترک، فرهنگ تاریخی مشترک اقوام درون مرزها می‌باشند، بسیار مهم می‌باشد. امنیت سیاسی به این معنا است که حاکمیت ملی یک کشور بتواند بدون وجود دغدغه‌های خاص در زمینة اصل بقا و اصل خودیاری ادامة کارکردهای سیاسی و امنیتی خود را محقق سازد. اصولاً منظور از امنیت سیاسی میزان ثبات نظام‌های سیاسی کشورهای گوناگون، چگونگی تعامل در مقابل مخالفان سیاسی دولت و نحوة فعالیت آن‌ها علیه دولت است. از این لحاظ منطقة قفقاز جنوبی یکی از ناامن‌ترین مناطق جهان به شمار می‌رود. جورج کنان نظریه‌پرداز شهیر سیاست ‌خارجی آمریکا در دروران دو قطبی و تعارضات ایدئولوژیکی ـ راهبردی جنگ سرد بر این نکته تاکید می‌‌‌‌‌‌ورزد که فضای تعامل سیاسی دولت‌ها است که پدیده‌های سیاسی و نقاط عطف در تعاملات بین‌المللی را شکل می‌دهد و براین مبنا ما شاهد تداوم فرآیندهای سیاسی همراه با تغییر و دگرگونی در پدیده های سیاسی می‌باشیم. (ماندل،1377: 106) 6-8-1. امنیت اقتصادی امنیت اقتصادی به تعبیر بسیاری از نخبگان علوم سیاسی و روابط بین الملل عبارت است از: میزان حفظ و ارتقای شیوة زندگی مردم یک جامعه از طریق کالا و خدمات، هم از مجرای عملکرد داخلی و هم حضور در بازارهای بین‌المللی؛ به گونه‌ای که منافع و امنیت واحد ملی ارتقای موثر یابد. (j.r.groom, 1985: 45) امنیت در این مفهوم به مسائلی چون میزان دسترسی به منابع بازارها و کالاهای لازم برای حفظ سطوح قابل قبول از رفاه و قدرت دولت می‌پردازد به‌گونه‌ای که تضمین کنندة کارکردهای اساسی دولت باشد. (ماندل، 1377: 246) اصولاً امنیت اقتصادی به دلیل اهمیت یافتن روبه فزایندة ژئواکونومیک همسو با ژئوپلی نومیک دوران دو قطبی؛ در جهان پس از جنگ سرد، به طور اساسی به عنوان یک بعد مهم از امنیت مطرح گردید. به طور کلی امنیت‌اقتصادی متغیر تبعی مهمی است که از شاخصه‌های سیاسی-امنیتی دولت می‌باشد و البته برخلاف امنیت نظامی در جهان پس از جنگ سرد، ضرورت امنیت اقتصادی مبتنی بر راهبردهای وابستگی متقابل نسبت به راهبردهای خودکفایی ملی، سریعتر و گسترده‌تر پذیرفته شده است و این گرایش نشأت گرفته از ناتوانی روزافزون واحدهای ملی برای ارضای دامنة وسیع نیازهای داخلی در درون و نیز شناخت فرآیند متقابل و عمیق جوامع توسط دولت‌ها است و اصولاً در جهان امروزی هیچ دولتی براین محور تاکید نمی‌کند که صرفاً خودکفایی اقتصادی ملی را دنبال کند و در هیچ نقطه از نظام‌بین‌الملل نیز شاهد تحقق کامل همکاری اقتصادی موثر و مطمئن، به دلیل متغیرهای دخیل نبوده‌ایم. 7-8-1. امنیت نظامی این نوع از امنیت، به طور سنتی کانون اصلی نگرانی‌های مربوز به امنیت ملی را به خود اختصاص داده، به طوری که هنوز هم از جهت نظری، این جایگاه برتر را در تفکر امنیتی حفظ کرده و معتقدند تا زمانی که سیاست بین‌الملل با ساختار آنارشیستی همراه است اهمیت آن تداوم خواهد داشت. در همین زمینه، باری بوزان معتقد است" اقدام نظامی معمولا می‌تواند همة اجزاء دولت را تهدید کند و همین کار را نیز می‌کند، پایه‌های مادی دولت تحت تاثیر قرار می‌گیرد و امکان بروز خسارت به وجود می‌آید وحتی می‌تواند به شدت بر إکو‌سیستم اثر بگذارد." تهدیدهای نظامی هم‌چنین ممکن است منجر به ایجاد اختلال و یا نابودی نهادها شده و تفکر را سرکوب، تخریب و یا محو نماید. به نظر می‌رسد آنچه در بالا بردن اهمیت این نوع تهدید موثر است، به نتیجه رسیدن سریع آن می‌باشد. به عبارت دیگر حداقل در کوتاه مدت نمی توان کار زیادی را در مورد الگوهای تجارت، ذخایر مواد خام و ساخت اجتماعی(سایر تهدیدات) انجام داد و هرگونه اصلاح و تعدیل در این موارد مستلزم یک رشته ابزار سیاست‌گذاری است که به طور طبیعی در دسترس نیست. بنابراین اهمیت ابزار نظامی در همین جا است که تنها از این طریق است که یک دولت می‌تواند کنترل مستقیمی بر دولت دیگر اعمال نماید. تکنولوژی‌های مدرن، تجهیزات الکترونیکی، بعد جدی تر به این مسئله بخشیده و بر اهمیت آن می‌افزاید. با این حال اهمیت امنیت و تهدید نظامی در عصر حاضر روبه کاهش است. البته شاید برای کشورهای جهان سوم این چنین نباشد. در واقع تهدیدات نظامی که بعضاً با به خطر افتادن قلمرو سرزمینی کشورها همراه است نه تنها امنیت یک کشور را تهدید می‌کنند بلکه در بیش‌تر مواقع امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی را نیز مورد تهدید قرار می‌دهند. 9-1. روش جمع آوری داده ها روش مورد استفاده در این رساله استفاده از منابع موجود در کتابخانۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی و نیز استفاده از منابع دانشکدۀ وزارت امور خارجه، استفاده از منابع سفارت آذربایجان در ایران، مصاحبه با اشخاص در سفارت و نیز سایت های معتبر علمی، آمار و ارقام ادارة گمرک ایران می‌باشد. 10-1. روش تحقیق روش تحلیل توصیفی-تحلیلی می‌باشد؛ چراکه صرفا به ذکر تاریخ و و شرح وقایع و روابط نمی‌پردازد، بلکه به تحلیل این مسائل براساس چارچوب نظری نئورئالیسم و خصوصا نئورئالسم تدافعی می‌پردازد. 11-1. سازمان دهی پژوهش این رساله در پنج فصل تنظیم گردیده است، که در فصل اول به کلیات اشاره شده است؛ در فصل دوم به چارچوب نظری که این رساله را پشتیبانی می‌کند، اشاره می‌شود؛ دراین فصل سعی شده است به چارچوب نظری نئورئالسیم و نیز نئورئالیسم تدافعی و تهاجمی اشاره شود. فصل سوم به مروری بر مناسبات سیاسی و اقتصادی اسراییل و آذربایجان اشاره دارد؛ در این فصل نیز وضعیت کلی اقتصادی و سیاسی دو کشور بررسی شده، از این طریق ضعف‌ها و قوت اقتصاد و سیاست هرکدام از این کشورها برای خواننده آشکار شده و علت برقراری روابط مشخص می‌شود. فصل چهارم به همکاری‌های نظامی و امنیتی اسرائیل و اآذربایجان اشاره دارد؛ در این فصل نیز به روال فصل قبل ابتدا وضعیت سیاسی دو کشور بررسی شده و سپس به بررسی تبادلات نظامی و امنیتی آن‌ها پرداخته می‌شود. فصل پنجم بر تأثیر روابط آذربایجان و اسراییل بر امنیت ج.ا .ایران اشاره می‌کند؛ در ابتدای فصل ابتدا به توضیح مختصر ریشة امنیت تغییر و تحول این مفهوم در طول زمان پرداخته شده است، سپس به بررسی مفاهیم امنیت نظامی، سیاسی، اقتصادی وتاثیر روابط دو کشور اسرائیل و جمهوری آذربایجان بر ابعاد امنیت سیاسی، اقتصادی و نظامی ایران پرداخته شده است. آخرسر به نتیجه گیری اشاره خواهد شد. منابع کتاب‌ها: اسدی‌کیا، شهباز(۱374). جمهوری آذربایجان، تهران: انتشارات وزارت امورخارجه. اسمیت، استیو. جان بیلیس،(۱383). جهانی شدن سیاست ؛ روابط بین الملل در عصر نوین، تهران: ابرار معاصر. افشردی، محمد حسین(۱38). ژئوپولیتیک قفقاز و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات فرماندهی ستاد سپاه پاسداران. انصاری، سعید(۱377). راهنمای صادرات به کشور ارمنستان، تهران: موسسة فرهنگی مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی. بوزان، باری(۱387). مردم و دولت‌ها وهراس، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، 6. تهران: انتشارات پژوهشکدة مطالعات راهبردی. باری بوزان/ الی ویور(۱388). مناطق و قدرت‌ها : ساختار امنیت بین‌الملل، ترجمه رحمان قهرمان پور، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی. تاجیک، محمد رضا(۱38۱). مقدمه‌ای بر استراتژی امنیت ملی ج.ا.ایران؛ جلد اول رهیافت ها و راهبردها، تهران: مرکز بررسی استراتِژیک ریاست جمهوری. جلیل، روشندل(۱374). امنیت ملی و نظام بین الملل، تهران: انتشارات سمت. جمشیدی راد، جعفر(۱379). تاریخ سیاسی نخجوان، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل وزارت امور خارجه. جعفری ولدانی، اصغر(۱382). روابط خارجی ایران پس از انقلاب اسلامی، تهران: آوای نور. حاجی یوسفی، امیر محمد(۱382). ایران واسرائیل از منازعه تا همکاری، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق. حسنلی، جمیل(۱390). سیاست خارجی جمهوری آذربایجان 1920-1918، تهران: حریم علم. دستنائی، افشین، متقی(۱386). حضور اسرائیل در قفقاز و تاثیر آن بر امنیت ملی ایران(1369-1387، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی. دانکرس، کارر(۱385). فخر ملت‌ها یا پایان امپراطوری شوروی، ترجمه عباس اگاهی، تهران: انتشارات فرهنگ سازی. رستمی، میثم(۱390). بررسی موانع و راهکارهای گسترش روابط ایران و جمهوری‌اذربایجان ، پایان نامه جهت اخذ کارشناسی ارشد دانشکدة حقوق دانشگاه تهران. روحانی، حسن(۱389). امنیت ملی و نظام اقتصادی ایران، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک. سیف زاده، حسن(۱383). اصول روابط بین الملل، تهران: نشر حریم علم. صفا تاج، حمید(۱38۱). دانشنامة فلسطین، تهران: مرکز مطالعات فلسطین. فالتزگراف، رابرت، جیمز دوئرتی(۱388). نظریه های متعارض در روابط بین‌الملل، ترجمه وحید بزرگی و علیرضا طیب نیا. تهران: نشر قومس. قوام، عبدالعلی(۱383). اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل، تهران: نشر سمت. کولایی، الهه(۱376). سیاست و حکومت در آسیای مرکزی، تهران: انتشارات سمت. کولیار، دانیل(۱980). العلقلات الدوولیة، ترجمة خضر خضر. بیروت: دارالطلیعه. لیتل، ریچارد(۱389). تحول در نظریه های موازنه قوا، ترجمه و بررسی : دکتر غلامعلی چگینی زاده. تهران: نظارت و اجرا موسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر. ماندل، رابرت(۱377). چهرة متغیر امنیت ملی، ترجمه پژوهشکدة مطالعات راهبردی تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی. مشیر زاده، حمیرا(۱384). تحول در نظریه های روابط بین‌الملل، تهران: سمت. مورگنتا، هانس.جی(۱370). سیاست میان ملت‌ها، ترجمة حمیرا مشیر زاده. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی. واحدی، الیاس(۱3829). برآورد استراتژیک آذربایجان: سرزمینی، سیاسی، فرهنگی_اجتماعی، تهران: انتشارات موسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر. هاشمی، غلامرضا(۱384). امنیت در قفقاز جنوبی، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه. مقالات: امیری، مهدی(۱382). "ارزیابی روابط ایران و جمهوری آذربایجان در قرن بیستم"، فصلنامة مرکز پژوهش‌های مجلس، سال 13 شمارة 53، صص ۱0-33. آهویی، مهدی، متین جاوید(۱39۱). " اهداف و اولویت‌ها و مخاطبان دیپلماسی"، فصلنامة مطالعات راهبردی، شماره 59، صص ۱-26. اوژیگانف، ادوارد(۱372). “مثلث شمال قفقاز.” فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال دوم، شماره 3، صص ۱9-30. آلیسون، روی، جانسون لنا(۱382). “امنیت آسیای مرکزی: پویایی بازار داخلی و خارجی” ترجمه محمد رضا دبیری. فصلنامه آسیای مرکزی، شماره 48، صص 25-40. برزگر، کیهان(۱388). “سیاست خارجی ایران از منظر رئالیسم تدافعی و تهاجمی.” فصلنامة بین الملل روابط خارجی، سال اول، شمارة اول، صص ۱۱5- ۱30. بصیری، محمد علی(۱379). “تحولات مفهوم امیت ملی.” فصلنامة مطالعات خاورمیانه، صص73-90. بولتن اسرائیل شناسی(۱383). “اسرائیل و آسیای مرکزی:سیاست‌ها و عملکردها.” مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه، ص 97. پاکدامن، رضا(۱373). “نقش روسیه در اقتصاد جمهوری‌های آسیای مرکزی و قفقاز.” فصلنامة مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 8، صص ۱67-۱68. جعفری، علی اکبر(۱39۱). "تبیین عوامل و اهداف استراتژیک میان آمریکا و اسرائیل در منطقة خاورمیانه"، فصلنامة ژئوپولیتیک ، سال هشتم، شمارة دوم صص 66-80. خضری، رویا(۱389). "همکاری و تعارض در روابط بین‌الملل از منظر نئو نئوها (نئورئالیسم- نئولیبرالیسم)"، پژوهشنامة رهیافت‌های سیاسی و بین المللی، صص 20-40. دانکوس، هلن کارر(۱376). “استراتژی اتحادیه اروپا در قفقاز.” فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 39، صص 70-87. ربیعی، علی(۱382). “امنیت ملی مفهومی در حال تکوین.” اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 198-197، ص ۱24. رضایی، علی اکبر(۱377). “اسرائیل در آسیای مرکزی.” فصلنامة مطالعات اسیای مرکزی و قفقاز؛ شماره 23، صص 66-67 سایق، یزید(۱382). “امنیت در کشورهای در حال توسعه، ترجمه مصطفی ایمانی.” مجله راهبرد دفاعی، شماره 2 صص 26-43. سلیمی، حسین(۱374). “دولت مجازی یا واقع گرایی تهاجمی؛ بررسی مقایسه ای نظریه ریچارد روز کرانس و جان میرشایمر.” فصلنامه پژوهش حقوق و سیاست، شماره 17-14، صص ۱9-42. فضلی، محمد رضا(۱377). “ترفندهای اسرائیل برای نفوذ در آسیای مرکزی”. مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال یکم شماره 64، صص 36-5۱. قربانی شیخ نشین، ارسلان(۱390). “زبان استعاره در گفتمان سیاست بین الملل”. فصلنامة مطالعات راهبردی، سال سوم، شمارة 5، صص 22-34. کولایی، الهه، حبیب رضازاده(۱392). "نقش ایران در گسترش روابط جمهوری‌آذربایجان و اسرائیل" فصلنامة پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دورة نخست شمارة دهم، صص ۱2-30. کولایی، الهه، قاسم اصولی(۱39۱). " چگونگی تغییر روابط امنیتی شدة ایران و جمهوری آذربایجان". فصلنامة مطالعات اورآسیای مرکزی، سال پنجم، شمارة 10، صص ۱8- 33. مومنی، امیر قاسم(۱384). “جامعة یهودیان آذربایجان و روابط دو جانبة آدربایجان و اسرائیل”. فصلنامة آران، سال سوم، شمارة 7، 28-40. نصیری، قدیر(۱386). “روش شناخت در مکتب نئورئالیسم”. فصلنامة مطالعات راهبردی شماره 36، تابستان، صص 2۱5-238. نصیرزاده، مهران(۱39۱). "میر عبدالله حسینی. ارزیابی و برآورد ظرفیت های تجاری دو جانبة ایران با جمهوری آذربایجان"، فصلنامة مطالعات اورآسیای مرکزی، سال پنجم، شماره 11، صص 23-4۱. -------- . "نفوذ اقتصادی اسرائیل در منطقه(۱388)"، موسسه مطالعات اندیشه سازان نور، ص 3. هافندرون، هلگا(۱37۱). "معمای امنیت:نظریه پردازی و ایجاد قواعد در زمینۀ امنیت بین المللی”، ترجمه علیرضا طیب، مجلۀ سیاست خارجی شماره 4، صص 3-27. هندرسون، سیمون(۱392). "دشواری‌های اسرائیل در زمینة تامین گاز طبیعی"، مترجم سمانه قربان‌پور، فصلنامة مطالعات منطقه ای آمریکاشناسی- اسرائیل شناسی، سال چهاردهم، شماره دوم، صص ۱20-۱42. ---------(۱39۱). " آذربایجان"، فصلنامة مطالعات سیاسی جهان‌اسلام، سال اول شماره 3، ص 43. ---------(۱39۱)."آذربایجان از سال 1991 تا 2010 میلادی با رویکرد جغرافیای برساخت‌گرایی"، فصلنامة پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 80، صص 23-25. --------(۱390). "روابط جمهوری‌اسلامی ایران: چالش‌ها و فرصت‌ها"، دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهش‌‌های مجلس شورای اسلامی، صص 45-48. منابع لاتین Abasov, shahin(2009).”azerbican pres baku visit highlights possibilities of israeal&azerbican cooperation”, http//www.Eurasianet.org. jun 28,p23. Abilov, shamkhal(2008). “why azerbican has no full diplomatic realation with israeel” www.usak.org. december 13, p 13. Abilov، shamkhal(2012). “the azarbaijan anad Israel relation: a non diplomatic but strategic partnership” oak، cilt، 4، sayi 8. Bourtma, Ily(2006). “Israeal and azerbicanfurtive embrace middle east quarterly”, http//www.aei.org, 01 july, p 23-34. buris، gregory(2003). “turkey israel:speed bumps”, the middle est quarterly, p 40- 56 . Deniz, esme(2009). “israeil ülke raporu”, avrupa işletmeler ağı- kara deniz, sayı- f- 3 -60. ----------(2012). “The Republic of Azerbaijan: Country Report”, center، the eurasi, p 22-34 - harison wagner, robert. (2007). “war and the state:the theory of international politic”, michigan: the university of michigan, pp 102-139. -------(2010). “ESRAEL emerges ad player in central asia” , Eurasianet.org, 21 jun 2010. j.mearsheimer, john(2006). conversation in international relation: interview with john j.mearsheimer. part II. Khalifa zade، mahir(2013). “israeeli- Azerbaijan alliance and iran”, middle east review of international affairs, vol 17, no 1. mr.breacher(2010) “the foreign policy system of israeal particulary”, middle east review of international affairs,vol 17,no 3, pp 23-40. Murinson, lieexnder(2005). “reltion betwen azerbaican and israeal froother muslim states in Eurasia” http/www.cagaptay.com, march/30. Salivan, elizabeth(2009). “ iran angreed by ties betwen israeel and azerbican” . www.cagaptay.com, july/ 26. Ulutaş ,ufuk, selin.m, bölme. “israil siyasetin anlama kılavzu’ seta foundation for political economik and social reserch, aralık/26. ----------“ww.iras.ir”, 1387/0/27. Zamejc, anna(2010). “the blooming friendship between azerbican and israeel”, htpp/www.rferl.org. jun/ 08. Öztürk, harun(2011).”israil Economisinin genel özellikleri”, ortadoğu analiz, cilt 3, sayi 36. Abstract Having Developments in technologic arena makes us to be sensitive in national security. Technologic development evaluates the meaning of security to two parts; first soft security, second hard security. In this situation, neighbor countries should be aware of ideological and strategic division threats. Being in same region makes Iran and Azerbaijan neighbor countries. Strategic and ideological division between Iran and Israel causes to be enemy. Relationship between Israel and Azerbaijan can be political, economic, and military threat to Iran national security. As a result, we should investigate all dimension of this threat. Key Words: Political Security, Economic Security, Military Security, Security, Israel, Republic of Azerbaijan, Geopolitic